Bosbranden kunnen zo groot en hevig zijn, dat de rook ervan tot hoog in de atmosfeer komt en door de heersende wind ver weg wordt getransporteerd. Bij branden op gematigde of hoge breedte kan de rook kan ook geconcentreerd worden langs de straalstroom. Precies dit gebeurde de afgelopen dagen met Canadese rook. Hierdoor was de zon in West-Europa, tussen gewone wolken door, bleek en de instraling diffuus en gelig. In dit artikel zien we aan de hand van een aantal weerkaarten hoe deze rook richting West-Europa trok.
Aerosol en stromingskaarten
In ECMWF Open Charts kun je prima de bron van de rook vinden en volgen. De meest dichte rook en roet zakt uit naar het aardoppervlak en komt niet zover. De dunnere rook klimt echter gemakkelijk tot 3-8km hoogte. Ik heb een conservatieve schatting aangehouden, en kijk alleen naar de hoogtekaarten op 700 hPa (dat is ongeveer 3km hoog). In juli 2024 was er ook sprake van Canadese rook, deze werd door het KNMI op 3-4km hoogte aangetroffen.
We zien (boven: 30 mei 06z, midden 31 mei 18z, onder 1 juni 06z) hoe een pakket aerosolen de Atlantische Oceaan optrekt en vervolgens zondag 1 juni als een lange ZW-NO georiënteerde band West-Europa bereikt, geholpen door een sterke stroming aan de zuidkant van een bovenluchtdepressie.
Het effect van deze rookvelden in de bovenlucht is dat het hemelblauw flets, ja wittig wordt. Zelfs hoge ijswolken (normaliter wit afstekend tegen het blauw) zijn niet meer goed te onderscheiden van de rook. Je kunt niet meer goed beoordelen of de zon gehinderd wordt door hoge wolken en/of door rook. De inkomende zonnestraling wordt deels tegengehouden en deels verstrooid. Dit zien we aan de stralingsmetingen. In juni kan de straling in het begin van de middag oplopen naar 900-1000 Wm-2, maar gisteren haalden we dat niet. Ook is de straling, tussen de aanwezige stapelwolken door, vooral diffuus en bereikt maar weinig directe straling het aardoppervlak. Als de zon scheen, gaf ze maar zwakke schaduwen op de grond. De middagtemperatuur zal ook iets lager zijn geweest dan zonder rooksluiers.
Vergelijking met Saharastof
Canadese rook bereikt ons land vaker, vooral in het brandseizoen (mei-juli). In een ander jaargetijde, het voorjaar (februari-mei) en het najaar (september-november) bereikt ons ook wel eens “vuile” lucht vanuit het zuiden. Dit gebeurt als er een trog uitzakt ten westen van Spanje en er een sterke zuidenwind opsteekt, die woestijnstof opwervelt en meevoert vanaf de Sahara. Dit heeft soortgelijke effecten op instraling en maximumtemperatuur. Als het daarbij licht regent, valt er een gelige regen die autowassen noodzakelijk maakt. We spreken over Saharastof. In de Pyreneeën en Alpen valt er soms een vaalbruin laagje op de sneeuw.